Misir dövləti haqqında məlumat

Mİsir haqqında qısa məlumat

Dünyanın ən qədim və köklü sivilizasiyalarından birinə ev sahibliyi edən Misirin bilinən tarixi təxminən 7 min il əvvələ gedib çıxır. Bu dövr ərzində Misirdə onlarla müxtəlif dövlətlər və qəbilələr yaşamış və ya idarə etmişlər. Fironlar dövründə tikilmiş və dünyanın yeddi möcüzəsindən biri olan Xeops Piramidası əsas turistik yerlərindən biri kimi hər il milyonlarla turisti qəbul edir.

Misir Afrikanın şimal-şərq küncündə yerləşir. Afrika və Asiya arasında körpü rolunu oynayan Misir Sinay yarımadası vasitəsilə Asiya ilə birləşir. Şimalda Aralıq dənizi, şimal-şərqdə İsrail, cənubda Sudan və qərbdə Liviya ilə həmsərhəddir. Avropadan, Hindistandan və Uzaq Şərqdən dəniz nəqliyyatının qapısı olan Misir, əlverişli strateji mövqeyi ilə seçilir.

B.E.Ə 3 min ilə qədər olan tarixi haqqında ətraflı məlumat olmasa da, o dövrdə yaxın coğrafiyada digər nümunələrə bənzər yaşayış məntəqələri və icmaların olduğu təxmin edilir. O vaxta qədər Aşağı Misir və Yuxarı Misir olaraq bölünən iki bölgə, Tinis kralı Menes tərəfindən birləşdirildi və sonrakı dövrdə təxminən 3 min il davam edən uzun bir Firon Dövrü 31 sülalə və onların altlarına bölündü.

Misir Ərəb Respublikası

Bu gün Misir əhalisinə görə ən böyük ərəb ölkəsidir və həmçinin Afrikanın ən böyük ölkələrindən biridir. Ölkədən keçən Nil dünyanın ən uzun çayıdır və Misir üçün həyat mənbəyidir. Əhalinin 95 faizi Nil ətrafındakı 20 kilometrlik zolaqda yaşayır. Ölkənin qalan hissəsi səhradır. Qədim yunan tarixçisi Herodot Misiri “Nilin hədiyyəsi” kimi təsvir edir. Qızıl qartal və ağ su zanbağı ölkənin əsas simvoludur.

Misir haqqında maraqlı məlumatlar:

• Misirdə öz üzərinə qəhvə tökənlərin başına yaxşı şeylər gələcəyinə inanılır.
• Toy üzükləri Qədim Misirdə yaranmış və bütün dünyaya yayılmış bir ənənədir. Fironlar dairəni sonsuzluğun simvolu kimi görürdülər, çünki onun başlanğıcı və sonu yoxdur. Həmçinin üzüyü Günəş və Ayın simvolu olaraq görürdülər.
• Qədim Misirdə qadınları kişilərlə bərabər hüquqlara malik idilər.
• Hz. Musanın Qırmızı dənizi ikiyə bölməsi hadisəsi də Misirdə baş verib.
• Yavuz Sultan Səlimin sayəsində Osmanlılar Misirdə 285 il hökmranlıq etdilər.
• Misirdə ən populyar idman növü futboldur.
• İlkin hündürlüyü 146,5 metr olan Böyük Piramida 1311-ci ildə İngiltərədə hündürlüyü 149 metr olan Linkoln Katedrali tikilənə qədər 3800 il ərzində dünyanın ən hündür tikilisi titulunu daşıyırdı.

Fironun süqutundan sonra Mİsir dövləti

Misir dövlətinin işğalı

Firon dövrünün son əsrlərində idarə zəiflədi və uzun müddətli tənəzzül dövrü baş verdi. B.E.Ə Misir eramızdan əvvəl 5-ci əsrdə farslar tərəfindən işğal edilmişdir. Daha sonr 332-ci ildə Fars İmperiyasını darmadağın edən Makedoniyalı İsgəndər tərəfindən alındı. İsgəndərin ölümündən sonra idarə onun müavini Ptolemey Soterə keçdi və onun qurduğu Ptolemeylər sülaləsi dövründə Misir və Yunan mədəniyyətini sintez edən yeni bir mədəniyyət meydana çıxdı. Bu dövrdə dövlətin sərhədləri Cənubi Suriya, Egey adaları, Liviya və Anadoluya qədər genişlənsə də, Misir B.E.Ə 195-ci ildə Selevkilərin, B.E.Ə 30-cu ildə Roma İmperiyasının hakimiyyəti altına keçdi. 

Roma İmperiyasının ikiyə bölünməsindən sonra Bizans İmperatorluğunun tərkibində qalan Misir hər iki dövlətin dövründə də siyasi, dini, ticarət, elmi və mədəni əhəmiyyətini qoruyub saxlamışdır. Eyni şəkildə dövlətin mərkəzi olan İsgəndəriyyə şəhəri də Roma İmperatorluğu dövründə Romadan, Bizans dövründə isə İstanbuldan sonra dövlətin ikinci ən böyük şəhəri olmuşdur. 

Misirin İslam torpağına çevrilməsi

Hz. Osmanın xilafəti dövründə 640-642-ci illər arasında mərhələli şəkildə İslam torpaqlarına qoşulan Misir, həmin tarixdən sonra yüz illər boyu İslam dövlətlərinin hökmranlığı altında varlığını davam etdirdi. Bu çərçivədə Osmanlı hakimiyyətinə qədərki dövrdə Misir Əməvilər, Abbasilər, Tolunilər, Axşilər, Fatimilər, Əyyubilər və Məmlüklər tərəfindən idarə edilmişdir. 

1517-ci ildə Ridaniyyə döyüşündən sonra Yavuz Sultan Səlimin dövründə Misir Osmanlı İmperatorluğunun tabeliyinə keçdi və eyni zamanda xilafət də Osmanlı İmperatorluğuna keçmişdir. Misiri üç əsr de-fakto, dörd əsr diplomatik yolla əlində saxlayan Osmanlı İmperiyası onu bəylərbəylik kimi idarə etdi. 1798-1801-ci illər arasında Napoleon Bonapartın rəhbərliyi altında Fransanın üç illik işğalı Osmanlı-İngilis əməkdaşlığı ilə aradan qaldırılsa da, sonradan nüfuzunu artıran Misir valisi Kavalalı Mehmet Əli Paşa burada müstəqil bir quruluş inkişaf etdirdi. 1832 və 1839-cu illərdə gedən müharibələrdə Osmanlı İmperiyasını məğlub edərək, geniş bir əraziyə yayılan, Misir və Sudanda nəslinin sonrakı illərdə də davam edəcəyi, Fələstində isə ona qədər qalacaq bir xanədanlıq qurmağa nail oldu. 1953-cü ilə qədər Misir idarəsində söz sahibi olan bu sülalənin başçıları öncə vali vəzifəsinə görə ilk paşa, 1866-cı ildən İsmayıl Paşa (1863-1879) dövründə xedive, Hüseyn Kamil Paşa dövründə (1914-1917) sultan olmuşlar. I Fuad (1917-1917) dövründə və 1922-ci ildən etibarən isə kral titulundan istifadə edilmişdir. 

İngiltərənin Misiri işğalı etməsi

İngiltərənin Misirə marağı 18-ci əsrin sonlarında başlasa da, faktiki işğal 1882-ci ilin sentyabrında baş verdi. Başda Fransa və Osmanlı İmperatorluğu olmaqla beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası üzərinə ictimai asayişin bərpası ilə bölgənin tərk ediləcəyi və Osmanlının bölgədəki suverenliyinin tanınacağı deyilmiş, lakin ingilislər Misiri bir daha tərk etməmişlər. 20-ci əsrin ortaları. İngiltərə 1882-ci ildə başlayan de-fakto işğalını sonrakı illərdə Sudan bölgəsi ilə birləşdirərək, Birinci Dünya Müharibəsi başlayanda onu rəsmi himayəyə çevirdi və Osmanlının Misirdəki suverenliyini tanımadığını bəyan etdi. 

Birinci Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra Misirdə vəziyyət getdikcə mürəkkəbləşdi və İngiltərə 1922-ci ilin fevralında Misirin müstəqilliyini elan etsə də, bu ölkədə mövcudluğunu davam etdirdi. Müstəqillik elan edildikdən dərhal sonra ölkədə monarxiya quruldu və Kavala sülaləsindən olan Əhməd Fuad geniş səlahiyyətlərə malik padşah elan edildi. 1923-cü ildə yeni konstitusiya yaradıldı, parlament və senatdan ibarət parlament yaradıldı. 

1924-cü ildə keçirilən seçkilərdə qalib gələn Vəfd Partiyası hökuməti qurarkən, İngiltərənin ölkə üzərindəki hökmranlığını qoruyub saxlamaq cəhdləri göstərdi. Bu da monarxiya ilə hökumətlər arasında uzun illər davam edəcək gərginliyə səbəb oldu. 1936-cı il avqustun 26-da imzalanan müqavilə tam müstəqilliyə doğru bir addım idi və Misir 1937-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatına üzv oldu. Digər tərəfdən ərəb millətçiliyinin yüksəlişi şəraitində əvvəlcə Fələstin məsələsinə maraq göstərildi, sonra Ərəb birliyinin yaradılmasında fəal rol oynadı. 

Misir İkinci Dünya Müharibəsinin sonuna qədər neytrallığını qoruyub saxlasa da, İngiltərənin bölgədəki hərbi mövcudluğunun qarşısı alına bilmədi. 

Misir İkinci Dünya Müharibəsindən sonra

Müharibədən sonra Misir xalqının İngiltərənin bölgədəki mövcudluğuna qəzəbi daha da artdı, siyasi və iqtisadi problemlər bütün ölkəyə yayıldı. Bu prosesdə Həsən əl-Bənnanın rəhbərliyi ilə qurulan və getdikcə ümummilli bir quruluşa çevrilən Müsəlman Qardaşlar təşkilatı ingilislərin ölkədəki varlığına son qoymaq, ölkənin idarə olunması və bütün bu proseslərdə İslami yanaşmanın mənimsənilməsi və xalqın tələblərini nəzərə almaq üçün mübarizə aparıb.  Lakin 1949-cu ilin fevralında Bennanın öldürülməsi, 1951-ci ilin oktyabrında o vaxtkı baş nazir Nəhhas tərəfindən ingilislərlə 1936-cı ildə bağlanmış müqavilənin birtərəfli qaydada ləğvi və Kral Farukun Misir və Sudan kralı elan edilməsi siyasi vəziyyəti gərginləşdirdi. 1952-ci ilin yanvarında İsmailiyyə şəhərində ingilislər tərəfindən törədilən qqırğın və ardıcıl hökumət dəyişiklikləri ilə ölkə böyük xaosa sürükləndi. Belə bir siyasi-ictimai əsasda 1952-ci ilin iyulunda baş verən hərbi çevrilişlə Camal Abdel Nasirin sədrliyi ilə Azad Zabitlər Hərəkatı hakimiyyəti ələ keçirdi. 1953-cü il iyunun 18-də monarxiya ləğv edilərək respublika elan edildi, konstitusiya ləğv edildi, siyasi partiyalar bağlandı və “Müsəlman Qardaşlar”ın fəaliyyəti qadağan edildi. Çevrilişdən sonra prezident seçilən Məhəmməd Nəcib 1954-cü ildə vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı, 1956-cı ildə keçirilən seçkilərdən sonra isə Camal Abdel Nasser administrasiyanın başçısı oldu. 

1953-cü ildə ingilislərlə əldə olunan razılaşma nəticəsində Sudana müstəqillik verildi və 1958-ci ildə Misir Suriya ilə birləşərək Birləşmiş Ərəb Respublikasını yaratdı. Sərhədləri olmayan bu iki ölkənin paytaxtı Qahirə, dövlət başçısı isə Camal Əbdül Nasir müəyyən edilib. Yəmənin qısa müddət ərzində formal olaraq iştirak etdiyi bu birlik uzun sürməmiş və 1961-ci ildə dağılmış olsa da, Misir 1971-ci ilə qədər bu addan istifadə etməyə davam etmiş və həmin tarixdən etibarən dövlətin adı dəyişdirilərək Misir Ərəb Respublikasına çevrilmişdir. 

Misirdə Camal Abdel Nasser (1956-1970) ilə başlayan proses Ənvər Sədat (1970-1981) və Hüsnü Mübarək (1981-2011) dövründə də oxşar şəkildə davam etdi və Misir yarım əsr birdən çox diktatura rejimləri tərəfindən idarə olundu. Abdel Nasser dövründə gündəmə gələn sosialist siyasətlər daha sonra tədricən aradan qaldırıldı. İsrailə qarşı ərəb müharibələrindən sonra 1979-cu ildə ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Kemp Devid müqaviləsi ilə Fələstin məsələsinə münasibətdə dəyişiklik edildi.  

21-ci əsrdə Misir dövləti

2011-ci ildə başlayan “ərəb baharı” prosesinin ən təsirli olduğu ölkələrdən biri də Misir olub. Kütləvi hadisələrə görə 2011-ci il fevralın 11-də Hüsnü Mübarək istefa verib, iyunda keçirilən seçkilər nəticəsində Məhəmməd Mursi prezident seçilib. Ancaq həm qlobal aktorların, həm də ölkə daxilində qurulan status-kvo strukturlarının müdaxilələri ilə bu prosesi sağlam şəkildə davam etdirmək mümkün olmadı və nəhayət, 2013-cü il 3 iyulda Əbdülfəttah Sisinin başçılıq etdiyi qanlı çevrilişlə hökumət ələ keçirildi.  Çevrilişdən sonra həbs edilən Məhəmməd Mursi hələ də həbsdədir və ölkədə Sisinin rəhbərlik etdiyi çevriliş rejimi davam edir. 

Misirin Siyasi Quruluşu 

İngilis varlığının ölkədə davam etdiyi 1930-40-cı illərdə vüsət alan ərəb millətçiliyi Camal Abdel Nasser administrasiyası ilə az qala rəsmi ideologiyaya çevrilmiş və o vaxtdan Misir ərəb dünyasının aparıcı ölkəsi olmaqda davam edir. 1948, 1967 və 1973-cü illərdə baş verən Ərəb-İsrail müharibələri böyük ölçüdə uğursuz olsa da, Misir bu proseslərdə seçilməyi bacardı. Lakin sonrakı illərdə xarici siyasətdə tutduğu mövqe təkcə ərəb dövlətlərində deyil, bütün İslam dünyasında Misirə baxışın dəyişməsinə səbəb oldu. Xüsusən də xalqının dəstəyi ilə hakimiyyətə gələn Məhəmməd Mursi administrasiyasının qanlı çevrilişlə istefaya göndərilməsi və ondan sonrakı proseslər indiki çevriliş administrasiyasının leqitimliyi məsələsini gündəmə gətirib. Çevrilişdən sonra Mursi administrasiyasına qarşı açıq mövqe sərgiləyən ABŞ və Avropa dövlətləri çevriliş əleyhinə nümayişləri hədəf alan qırğınlarda Mursidən başqa minlərlə insan həbs edilərək edam cəzasına məhkum edildi , qanlı hərbi çevriliş prosesinə qarşı neqativ mövqe tutmadı və mövcud çevriliş rəhbərliyinə qarşı da yaxın əlaqələr qurmaqdan çəkinmədi. 

Yaxın Şərq coğrafiyasının son dərəcə aktiv olduğu son dövrdə Misir ABŞ, İsrail, Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ ilə birlikdə hərəkət edir. 

İqtisadi vəziyyəti 

Ərəb ölkələri arasında Misir, Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ-dən sonra üçüncü, Cənubi Afrika Respublikasından sonra Afrika qitəsinin ikinci ən böyük iqtisadiyyatıdır. Lakin xüsusilə 2013-cü ildə baş verən qanlı çevrilişdən sonra ölkə təkcə siyasi deyil, həm də iqtisadi baxımdan böyük böhrana sürükləndi. Artan inflyasiya, işsizlik və yoxsulluq göstəriciləri ölkənin gələcəyi üçün mənfi göstəricidir. Diktatura rejimləri dövründə ölkə gəlirlərinin kiçik bir azlığın əlində cəmləşməsi səbəbindən artan gəlir bərabərsizliyini aradan qaldırmaq üçün addımlar atılsa da, çevriliş nəticəsində bu proses pozulub. 

Ölkə iqtisadiyyatında önə çıxan sahələr turizm, neft sənayesi, toxuculuq və hazır geyimdir. Ölkə pambıq və pambıqdan hazırlanmış geyim sahəsində dünyada birinci yerdədir. Bunların xaricində Süveyş kanalından əldə edilən gəlirlər, Körfəz ölkələrindəki tikinti layihələri, əczaçılıq, kimya, neft-kimya və avtomobil sənayesi də mühüm gəlir mənbəyidir. Məşğulluq səviyyəsinə görə xidmət sektoru 49% payla birinci yerdədir və bunun əhəmiyyətli bir hissəsini turizm sektoru əhatə edir. Kənd təsərrüfatı və sənaye sektorlarının hər birinin məşğulluqda 25%-lik payı var. Əsas kənd təsərrüfatı məhsulları pambıq, çəltik, qarğıdalı, buğda, lobya və meyvə-tərəvəzdir. Heyvandarlıq da mühüm gəlir mənbələrindəndir, ölkədə xırda və maldarlıq həyata keçirilir. 

Misirdə əhəmiyyətli xarici ticarət kəsiri var ki, bu da ölkə iqtisadiyyatı üçün mühüm problemlərdən biridir. Son illərdə ixrac rəqəmləri 25-30 milyard dollar civarında olarkən, idxal rəqəmləri 65-75 milyard dollar civarında olmuşdur. Nəhayət, 2017-ci ildə xarici ticarətin həcmi ümumilikdə 92,2 milyard dollar, o cümlədən ixracın 25,9 milyard dolları, idxalın isə 66,3 milyard dolları olub. Bu, Misirin hər il orta hesabla 40 milyard dollar civarında xarici ticarət kəsiri olduğunu göstərir. Bu kəsir ümumiyyətlə turizm sektorundan əldə edilən xarici valyuta və Süveyş kanalından əldə edilən gəlirlər hesabına ödənilməyə çalışılır. 

 Ölkənin əsas ixrac məhsulları :neft yağları, qızıl, xam neft, azotlu minerallar və kimyəvi gübrələr, elektrik naqilləri və kabellər, sitrus meyvələri, televiziya, qəbuledicilər, etilen polimerləri, dəmir və polad məmulatları, toxuculuq məhsulları. 

Əsas idxal məhsulları: neft yağları və qazları, buğda, qarğıdalı, xam neft, əczaçılıq məhsulları, minik avtomobilləri və avtomobillər, telefon avadanlığı, dondurulmuş mal əti, dəmir filizi, şəkər çuğunduru, palma yağı, soya, avtomobil ehtiyat hissələri və taxta materialları. 

 Xarici ticarətdə ən mühüm tərəfdaşları BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı, Çin, ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, İtaliya, Türkiyə, Hindistan və Rusiyadır. 

Misir həm də təbii sərvətlərlə zəngin bir ölkədir. 4,4 milyard barel təsdiqlənmiş neft ehtiyatları ilə dünyada 27-ci yerdədir və bu sahədə özünü təmin edir. Digər tərəfdən 2,2 trilyon kubmetr təbii qaz ehtiyatı ilə bu sahədə dünyada 17-ci yerdədir. Ölkədə karbohidrogenlərdən başqa, kömür, dəmir, əhəngdaşı, fosfat, talk, gips və asbest yataqları var. 

Müsəlmanların vəziyyəti

İslamla Hz. Məhəmmədin dönəmində tanış olan Misir torpaqları Hz. Osmanın dövründə (640-42) fəth edilmiş və o vaxtdan bəri Əməvilər, Abbasilər, Tolunilər, Axşilər, Fatimilər, Əyyubilər, Məmlüklər və Osmanlılar kimi bir çox İslam dövlətlərinin sərhədləri daxilində yerləşərək İslam şəhəri kimi mövcudluğunu davam etdirmişdir 

. Misir həm qədim, həm də İslam dövründə qazandığı siyasi, elmi, mədəni və incəsənət təcrübəsinə görə təkcə İslam dünyası üçün deyil, həm də bəşər tarixi üçün son dərəcə əhəmiyyətli bir bölgədir. Bu mühüm mövqeyə görə Misir tarix boyu olduğu kimi, yaxın keçmişdə də İslam dünyasındakı inkişafları formalaşdırmışdır. Xüsusilə Həsən əl-Bənnanın liderliyi ilə qurulan Müsəlman Qardaşlar (İhvan-ı Müslimin) hərəkatı hələ də dünyanın ən təsirli İslami hərəkatlarından biridir. 

Bütün bu zəngin tarixə və biliyə baxmayaraq, Misirdəki müsəlmanlar diktatura rejimləri, hərbi çevrilişlər və xarici müdaxilələr səbəbilə davamlı təzyiq altında olmuş, kökləri İngiltərə müstəmləkəçiliyinə gedib çıxan bir dövrdə islami hərəkatlar qadağan olunmuş və ölkədəki müsəlman kütlələrinin tələbləri qəbul edilməmişdir.  2013-cü ildə baş verən hərbi çevrilişdən sonra davam edən proses müsəlman xalqı üçün son dərəcə mənfi şərtlər altında davam edir. 

Bu gün 100 milyona çatan əhalinin 90%-i müsəlmandır. Bu baxımdan Misir dünyada ən çox müsəlmanın yaşadığı ölkələrdən biridir. Ölkə müsəlmanları əsasən Şafii məzhəbinə mənsub olsalar da, Malikilik də geniş yayılmışdır. Dini, elmi və sufi cərəyanları son dərəcə geniş yayılmışdır və Əl-Əzhər Universiteti İslam dünyasının ən mühüm təhsil ocaqlarından biri hesab olunur. 

Bənzər mövzular:

• Dünyanın ƏNləri | Maraqlı faktlar
• Məşhur dünya siyasətçilərindən tarixdə iz qoymuş mənalı sitatlar

Axtarış sözləri: misir dövləti haqqında təqdimat,misir dövləti haqqında məlumat,misir dovleti haqqinda melumat,misir harada yerlesir,misir hansı materikdə yerləşir misir haqqinda maraqli melumatlar misir haqda teqdimat muasir misir dovleti