Qopuz nədir? Nə üçündür?
Qopuz türk mədəniyyətində qədim tarixə malik musiqi alətidir. Tarix eramızdan əvvəl 4000-ci illərə aid olan qopuzlar qədim zamanlarda türklərin döyüş və rəqs musiqisində istifadə edilmişdir. Türkdilli xalqlar döyüş meydanlarında ruh yüksəkliyini artırmaq üçün qopuzlardan istifadə edir, rəqs və şənliklərdə də iştirak edirdilər. Adətən akustik şəkildə ifa olunur və vuruşları ilə ritmik səs yaradır. Qopuzdan bu gün də türk xalq və klassik musiqisində istifadə olunur.
Qopuzun tarixi
Qopuz türk mədəniyyətində qədim tarixə malikdir və türk xalq musiqisində qədim zamanlardan istifadə olunur. Türk musiqisinin erkən dövründə hunlar, göytürklər, uyğurlar və digər siyasi-mədəni əlaqələri olan xalqlar arasında məşhur bir alət olmuşdur.
Tarixən ozan çalğı aləti kimi məşhurlaşan qopuzun yaradıcısı da mifoloji rəvayətlərdə Dədə Qorqud hesab edilir. Rəvayətə görə, qopuzun və ozanların hamisi olan Dədə Qorqud uzun müddət bu musiqi alətini yarada bilmirmiş. Bir gün o, təsadüfən meşədə şeytanlardan necə qopuz düzəltmək lazım olduğunu eşidir və beləcə qopuzu yaradır.
Cənubi Azərbaycanda Şuşdağın ətəyində yerləşən Cıqamış qədim insan məskənində 1960-cı ildə ABŞ arxeoloqları tərəfindən aparılan tədqiqatlar nəticəsində nadir mədəniyyət nümunələri aşkar etmişdir. e.ə. 6-cı minilliyə aid bu tapıntılardan ən maraqlısı sinəsində qopuz tutan ozan təsviri olan gil qab və bir neçə başqa musiqiçidən ibarət məclisdir. Qopuz musiqi aləti kimi əsasən türklərin yaşadığı geniş coğrafi bölgələrdə tapılıb. Onun müxtəlif növləri hətta bəzi Avropa ölkələrində (Ukrayna, Polşa, Macarıstan, Moldova) “kobuz”, “kobza”, “kmuz”, “komizi” və s. adlar altında geniş yayılmışdır. Çox güman ki, bu, eramızın 4-5-ci illərinə aiddir. Hansı ki, bu əsrlər hun türk tayfalarından Avropaya köçü (Xalqların Böyük Köçəri) dövrü idi.
XVII əsrdən sonra türkdilli xalqlarda qopuza digər musiqi alətləri ilə müqayisədə əvvəlki qədər önəm verilməmişdir.
Sponsor Linklər
Qopuzun növləri
İki növ qopuz daha çox istifadə olunur.
1) “Qıl qopuzu” və ya “ikilıq” kimi tanınan və kamanla ifa olunan iki simli qopuz növü Orta Asiya xalqları arasında, xüsusən Qazaxıstanda geniş yayılmışdır .Bu növündən bu gün də istifadə olunur.
2) Müasir aşıq sazının sələfi sayılan üç simli “qolça qopuz” Azərbaycan türklərinin istifadə etdikləri ən qədim simli musiqi alətidir. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında xatırlanan Qolça qopuz bir neçə adla yazılıb. Kitabda adları yazılmış “quruluca qopuz” və “alça qopuz” ayrı-ayrı alətləri deyil, eyni alətin müxtəlif cəhətlərini izah edir.
Qopuz haqqında məlumat
Əbdülkadir Marağinin “Meqasid əl-Elhan” əsərində iki növ qopuzun – “Rumlular qopuzu” və “ozan qopuzu”nun quruluşu haqqında məlumat vermişdir.
Güman olunu ki, «qopuz» sözünün etimologiyası köhnə türkcədə «ululuq», «yüksəklik» mənalarını verən qop və «avaz», «sehirli musiqi » mənalarını daşıyan «uz» sözündən törəyib.
Qopuz aləti haqqında ən dolğun məlumatı Mahmud Kaşğarinin “Divan-ü Lüqat-it-Türk” əsərində yer alır.
Əski türk qopuzları ümumiyyətlə iki və ya üç simli olurdu. Altay, Sibir, Çin, Uyğur və Türkmənistan bölgələrində yaşayan türk boyları ikisimli qopuzdan, Anadolu və Azərbaycan türkləri isə üçsimli qopuzdan istifadə edirdilər. Qolça qopuzun qabı uda bənzəyir və daha kiçikdir. Kassa hissəsi tam yoğurma üsulu ilə hazırlanır. Üzünün 2/3 hissəsi dəri, qalan hissəsi isə nazik taxta üzlə örtülmüşdür. Qopuzun qısa qoluna ladlar bağlanmır. Onun uzunluğu 810 mm, qabının uzunluğu 410 mm, eni 240 mm, hündürlüyü 120 mm-dir.
Bu alətin diapozonu böyük oktavanın “si” notundan birinci oktavanın “lya” notuna qədərdir.
- Maraqlı faktlar
- Mənalı sözlər
- Doğruluq və cəsarət sualları
- Instagram üçün mənalı bio sözləri
- Maraqlı kitablar | Mütləq OXU!
Qopuz necə çalınır?
Qopuz tək simli alət olub, türk xalq musiqisində əsasən ritmik səs çıxarmaq üçün istifadə olunur. Qopuzu çalmaq üçün simləri barmaqlarınızla və ya mızrap kimi alətlə vurmaq lazımdır. Simləri çəkərkən qopuzun boyundakı düymələr və ya simlər üzərindəki ladlar vasitəsilə müxtəlif notlar ifa etmək olar.
Siz həmçinin qopuzun simlərində tezlikləri dəyişdirərək müxtəlif melodiyalar ifa edə bilərsiniz. Onlardakı tezlikləri dəyişdirmək üçün simlərin üzərindəki düymələrdən istifadə edilir.
Qopuz çalmağı öyrənmək üçün bir müəllimdən dərs ala və ya internetdə tapa biləcəyiniz təlim videolarına baxmaq özünüz öyrənə bilərsiz. Qopuz çalmağı daha yaxşı öyrənmək üçün tez-tez məşq etmək, həmçinin türk xalq musiqisi və türk klassik musiqi parçalarını dinləmək sizin üçün faydalı ola bilər.
Qopuz nədən hazırlanır?
Qopuz ümumiyyətlə fıstıq, vələs, albalı, mərsin kimi müxtəlif ağaclardan hazırlanır.
Eyni zamanda, onun hazırlanmasında metal və plastik kimi digər materiallar da istifadə edilə bilər.
Taxta materiallar səs və ton keyfiyyəti baxımından üstünlük verilən materiallardır. Hazırlandığı materialdan asılı olaraq müxtəlif səs və tona malik ola bilər.
Metal və plastik materiallara da üstünlük verilir, çünki onlar daha ucuzdur və taxta materiallara nisbətən daha asan tapılır. Bununla belə, bu materialların səs keyfiyyəti taxta materiallardan daha aşağıdır və musiqiçilər tərəfindən nadir hallarda üstünlük verilir.
Qopuz türk musiqisinin və türk mədəniyyətinin mühüm bir parçası hesab olunur və bu gün də musiqi aləti kimi istifade edilir.
Bənzər mövzular:
Axtarış sözləri: qopuz aləti haqqında araşdırma,qopuz haqqında məlumat,qopuz nedir,qopuz sözünün mənası,qopuz haqqinda melumat,qopuz aləti haqqında məlumat,qopuz sozunun menasi,qopuz musiqi aləti
