İsrail və İran arasında atom bombası istifadə edilən bir müharibə olarsa, Azərbaycanda yaşayan insanlar üçün təhlükəsizlik səviyyəsi bölgəyə görə fərqlənə bilər. Aşağıda bu tip bir ssenaridə Azərbaycan daxilində ən təhlükəsiz bölgələr, onların niyə daha təhlükəsiz hesab edildiyi, və nələrə diqqət etmək lazım olduğu detallı şəkildə verilib.
✅ Ən təhlükəsiz bölgələr (detallı səbəblərlə)
1. Qarabağ və Laçın–Kəlbəcər dağlıq bölgələri
- Səbəb: İran sərhədindən uzaq, dağlıq və seyrək məskunlaşmış ərazilərdir.
- Faydaları:
- Radioaktiv buludların dağlıq relyefdə zəifləməsi mümkündür.
- Sığınacaq və gizlənmək üçün təbii mağaralar və qalın meşələr var.
- Hava axınları buraya o qədər də tez çatmır.
- Risklər: Yol infrastrukturu zəif ola bilər, fövqəladə yardım gecikə bilər.
2. Şəki – Zaqatala – Balakən bölgəsi
- Səbəb: İranla coğrafi baxımdan ən uzaq bölgələrdir. Dağlarla əhatə olunmuşdur.
- Faydaları:
- Yüksək dağlıq relyef (radioaktiv şüalanma axınlarını ləngidə bilər).
- Turist infrastrukturu var – qısamüddətli sığınma imkanı.
- Ərzaq və təmiz su ehtiyatları çoxdur (təbiətə dayalı yaşam mümkün).
3. Qəbələ – Oğuz – İsmayıllı
- Səbəb: Dağlıq və meşəlik ərazilər olduğu üçün radioaktiv maddələrin yayılması daha çətin olar.
- Faydaları:
- Təmiz hava və su.
- Turist evləri və kənd evləri – alternativ yaşayış yerləri.
- Əlavə: Bakıdan qaçış üçün məqbul məsafədədir.
4. Quba – Qusar – Xaçmaz
- Səbəb: İranla əlaqəsi olmayan şimal bölgəsi və Xəzər sahilindən nisbətən uzaqdır.
- Faydaları:
- Əhalinin sıxlığı nisbətən azdır.
- Kənd təsərrüfatı və ərzaq təminatı mümkündür.
- Qeyd: Qışda soyuq hava var, buna hazırlıqlı olmaq lazımdır.
⚠️ Nisbətən daha riskli bölgələr
🔴 Cənub bölgələri: Lənkəran, Astara, Yardımlı, Cəlilabad
- Səbəb: İranla birbaşa sərhəddədir.
- Təhlükə: Əgər İran ərazisində atom bombası partlayarsa, bu bölgələrə radioaktiv bulud və külək çox qısa zamanda çata bilər (xüsusilə şimal küləklərində).
- Alternativ: Bu bölgələrdə yaşayan insanlar ilkin mərhələdə şimala doğru hərəkət etməlidirlər.
🔴 Bakı və Abşeron
- Səbəb:
- Sıx əhali və strateji obyektlər (neft sənayesi, liman).
- Hədəf ola bilməz, amma qəfil panika, ərzaq çatışmazlığı və logistika pozuntuları ola bilər.
- Alternativ: Bakıdan çıxış planınız olmalıdır (əvvəlcədən marşrut seçin: Bakı – Qəbələ və ya Bakı – Şəki istiqamətində).
📌 Əlavə təhlükəsiz davranış qaydaları
- Ən vacib əşyaları hazır saxlayın: su, konservlər, tibbi ləvazimat, respirator maskası (N95), radio (batareyalı).
- Yeraltı sığınacaqlara və ya qalın divarlı binalara üstünlük verin (ilk 48 saat çox önəmlidir).
- Mümkünsə, dağlıq və meşəlik ərazilərdə müvəqqəti qalacaq yer seçin.
- Hava küləklərini izləyin: Əgər İran tərəfində partlayış baş verərsə, şimaldan əsən küləklər (xüsusilə qış və yazda) şimal bölgələri qoruyar, amma cənubdan əsən küləklər şimal-şərqi riskə atar.
Aşağıda nüvə və ya digər fövqəladə hallarda (xüsusilə İran-İsrail müharibəsi ssenarisi üçün) Azərbaycanda yaşayan biri üçün hazırlanmış detallı və real hazırlıq siyahısı (emergency checklist) var. Siyahı 5 əsas kateqoriyaya bölünüb: sığınacaq, yemək–su, tibbi ləvazimat, rabitə və sənədlər.
✅ 1. Sığınacaq və qorunma vasitələri
| Əşya | Təyinatı |
|---|---|
| N95 və ya FFP2 respirator maskalar | Radioaktiv tozlara qarşı |
| Qalın örtüklər (yorgan, izolyasiya materialı, plastik plyonka) | Pəncərələri bağlamaq üçün |
| Fənər + əlavə batareyalar | Elektrik kəsilməsi zamanı |
| Əl radio (batareyalı və ya dinamo ilə) | Xəbər almaq üçün (internet olmadan) |
| Portativ qaz sobası və balon | Yemək isitmək və su qaynatmaq üçün |
| Çadır və ya qalın çarpayı örtüyü | Kənd yerlərində sığınacaq üçün |
| Su keçirməyən örtük və çanta | Daşınma zamanı əşyaları qorumaq |
🥫 2. Yemək və içməli su
| Əşya | Təyinatı |
|---|---|
| Minimum 7 günlük içməli su (1 nəfərə ≈ 14 litr) | Ən əsas ehtiyac |
| Konservləşdirilmiş yeməklər (tuna, lobya, qarğıdalı və s.) | Uzun müddətli saxlanma |
| Quru ərzaqlar (makaron, düyü, yulaf, quru meyvə) | Saxlanması asandır |
| Termos və ya izolyasiyalı su qabı | İsti su saxlamaq üçün |
| Su təmizləyici tablet və ya portativ filter (məs. Lifestraw) | Təbii sudan istifadə üçün |
| Qab–qaşıq (metal və ya plastik) | Yemək üçün |
💊 3. Tibbi ləvazimat və gigiyena
| Əşya | Təyinatı |
|---|---|
| İlk yardım çantası | Kəsik, yanıqlar və digər xəsarətlər üçün |
| Antiseptik (spirt, yod, hidrogen peroksid) | Mikrob öldürücü |
| Qazlı və elastik sarğılar, tibbi əlcək | Yaraları bağlamaq üçün |
| Əl yuyucu gel və ya spirtli salfetlər | Gigiyena üçün |
| Qadınsan: sanitariya bezləri, şəxsi gigiyena məhsulları | Təmizlik və rahatlıq |
| Əsas dərmanlar (ağrıkəsici, allergiya dərmanı, astma spreyi və s.) | Xüsusi tibbi vəziyyətlərə qarşı |
| Kalium yodid tabletləri (yalnız həkim göstərişi ilə!) | Qalxanabənzər vəzi qoruması (nüvə şüası zamanı) |
📡 4. Rabitə və enerji
| Əşya | Təyinatı |
|---|---|
| Powerbank (minimum 20.000 mAh) | Telefon üçün enerji |
| USB adapter və çoxluq | Bir neçə cihazı eyni vaxtda doldurmaq |
| Sim kartlı mobil internet cihazı (modem) | İnternetə çıxış imkanı |
| Offline xəritə (yüklənmiş Google Maps və ya kağız xəritə) | Marşrut izləmək üçün |
📂 5. Sənədlər və maliyyə ehtiyatı
| Əşya | Təyinatı |
|---|---|
| Şəxsiyyət vəsiqəsi, pasport (əsl və surət) | Kimlik sübutu |
| Bank kartları və minimum 200–500 AZN nağd pul | Elektron sistemlər işləməyə bilər |
| Əsas sənədlərin USB nüsxəsi və ya mobil yedəkləri | Sürətli çıxış zamanı |
| Ailə və yaxınların əlaqə siyahısı (kağız üzərində) | Telefon batarsa da istifadə olunsun |
🚗 Əlavə: Avtomobil üçün
| Əşya | Təyinatı |
|---|---|
| Tam dolu yanacaq | Qaçış zamanı ən vacibdir |
| Ehtiyat təkər və alətlər | Təkər problemi üçün |
| Kompas və offline GPS | Yolu tapmaq üçün |
| Fövqəladə vəziyyət nişanı və gödəkçə | Gecə sürüşü üçün |
📌 Bonus: Hazır olmalı davranış planı
- Evakuasiya marşrutunu əvvəlcədən müəyyən et (məs: Bakıdan Şəkiyə, Qusara və s.).
- Ailə üzvləri ilə razılaşdırılmış görüş nöqtəsi təyin et.
- Evində bir otağı sığınacaq məqsədilə hazırla (ən mərkəzdə və pəncərəsiz).
